زیربنای ارکان کعبه

روزی مردی یهودی از پیامبر گرامی اسلام سوالاتی کرد. یکی از آن سوالات این بود:
چرا کعبه چهار دیوار دارد؟ حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
چون کلمات اساسی چهارتاست، کعبه هم چهار دیوار دارد و آن کلمات، تسبحات اربعه است. از باب تشبیه معقول به محسوس و یا تمثل معقول به صورت محسوس، کعبه از آن رو دارای چهار پایه و دیوار است که کلماتی که بنای اسلام بر آنهاست، چهار اصل می‌باشد.
این چهار کلمه:
یکی تسبیح است: «سبحان الله»، یعنی خدا از هر نقصی منزه است؛
دیگری تحمید است: «و الحمد لله»، یعنی نه تنها خدا از هر نقصی منزه است بلکه با افاضه نعمت، نقص ناقصان را هم ترمیم و جبران می‌کند.
بعد از آن تهلیل است: «لاإله إلا الله»؛ یعنی معبودی جز خدای سبحان نیس؛
بعد از تهلیل نوبت به تکبیر می‌رسد: «الله أکبر». بازگشت تکبیر، به تسبیح است، زیرا معنای «الله أکبر» این است که خداوند بزرگتر و منزه از وصف واصفان و نعتِ ناعتان است. از آن جا که جلال آمیخته با جمال است، تسبیح به صورت تکبیر بیان شده است.
بر این اساس:

آنها که هنگام عبادت به کعبه رو می‌آورند، در حقیقت به تسبیحات اربعه توجه می‌کنند

چنانکه طواف در اطراف کعبه نیز در حقیقت طواف پیرامون همین کلمات است. گرچه خدای سبحان فرمود: شرق و غرب عالم از آنِ‏خداست و به هر سمتی رو کنید در آن جا چهره غیبی خداوند متجلی است: «ولله ‏المشرق و المغرب فأینما تولوا فثم وجه الله» با این حال فرمود: هر جا هستید به طرف مسجدالحرام روی آورید: «و حیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره»

گزیده ای از کتاب سیره رسول اکرم(ص) در قرآن (جلد ۹ تفسیر موضوعی)، اثر استاد آیت الله جوادی آملی